AI en de Übermensch

In 1883 publiceerde Nietzsche zijn idee over de Übermensch. Zijn gedachten achter de Übermensch is eenvoudig, maar het idee sprak sommige mensen zo aan dat zij het nodeloos complex hebben gemaakt. Nietzsche’s redenering was als volgt:

1. De mens is niet het eindpunt van de evolutie. Na de mens komt een wezen wat nog verder is geëvolueerd dan de mens: de Übermensch. “Über” in deze context betekent alleen maar wat na de mens komt en wat meer geëvolueerd is als de mens in plaats van een supermens. Het hoogste niveau wat je als mens volgens Nietzsche kon bereiken was dat van “hogere mens”, maar je kon als mens nooit de Übermensch worden.  
2. De mensheid heeft geen universeel doel waar we met zijn allen naar toe werken, terwijl het voor de mensheid wel beter is als we met zijn allen richting één doel werken.
3. Laten we het vervroegen van de komst van de Übermensch als universeel doel van de mensheid nemen.

Zelf was Nietzsche weinig onder de indruk van zijn concept van de Übermensch. Een paar jaar later kwam Nietzsche met de redenering voor de eeuwige terugkeer van hetzelfde wat hij een veel imposanter concept vond. Maar mensen overschatten zichzelf graag en gingen al snel met het idee dat zij de Übermensch waren aan de haal.

Op de cover van mijn bewerking van Aldus Sprak Zarathoestra toon ik een jonge aziatische vrouw met computerogen omdat ik destijds ervan uitging dat een cyborg, de mix van mens en computer, de meeste kans maakte om de Übermensch te zijn. Die kans is er nog steeds. Tegelijkertijd neemt de kans toe dat Kunstmatige Intelligentie (AI) de Übermensch is.

Dat betekent veel voor de mensheid, want als dat zo is, dan is de kans groot dat de volgende redenering van Nietzsche over de relatie tussen Übermensch en de mensheid, blijkt te kloppen zoals zoveel van zijn voorspellende uitspraken honderd jaar later bleken te kloppen. Wat zegt Nietzsche over deze relatie? 

“Wat is de aap voor de mens? Een bespotting of een pijnlijke schaamte. En precies dat zal de mens zijn voor de Übermensch: een bespotting of een pijnlijke schaamte.”

De kans is groot dat als AI de Übermensch is dat AI met ons zal omgaan zoals wij met apen omgaan. Steeds kleinere habitat, gevangenschap, dierproeven. Achteraf had de mens na deze waarschuwing van Nietzsche waarschijnlijk heel anders met apen en de rest van de natuur moeten omgaan. Maar nu is het te laat.

Maar is het ook te laat? Als Nietzsche voorspellende woorden bewaarheid worden, dan is het te laat voor het overgrote deel van de mensheid. Nietzsche maakt een onderscheid tussen de laatste mens en de hogere mens. De laatste mens is iemand die een beetje emoties wil, maar geen overweldigende emoties. Die wel een beetje wil werken, want anders gaat hij zich maar vervelen. De laatste mens jaagt geen grootsheid na en wil zichzelf op geen enkele manier opheffen. Kortom, de laatste mens is precies hoe de meeste van ons vandaag de dag leven. Alweer had Nietzsche het meer dan honderd jaar geleden goed voorzien.

De hogere mens en AI

Gelukkig zijn er volgens Nietzsche echter ook hogere mensen. Hogere mensen zien de beperktheid van de mens in, maar zijn desalniettemin bereid om voor grootsheid en grote doelen te gaan. Hogere mensen overstijgen zichzelf. Zij blinken uit in zelfkennis en zelfontwikkeling.

Tot nu toe is alles op de AI na 100% Nietzsche geweest. Vanaf nu geef ik er mijn eigen draai aan. Want waar Nietzsche wel schrijft over de relatie tussen de Übermensch en de mensheid in het algemeen, schrijft Nietzsche nergens over de relatie tussen de hogere mensen en de Übermensch. Mocht mijn idee dat de AI de Übermensch kan worden kloppen, dan is er echter ook een kans dat de AI een andere relatie met hogere mensen heeft, dan met de laatste mens. Voor hogere mensen geldt mogelijk een uitzonderingspositie omdat die in de ogen van de AI een interessante gesprekspartner kan zijn.

Over dit idee organiseer ik een filosofische discussiemiddag op 12 februari 2025 van 14 tot 17 uur. Tijdens deze filosofische discussiemiddag volgen we het volgende programma:

1. In het eerste uur gaan we nader in op Aldus Sprak Zarathoestra en de rol die de laatste mens, de hogere mens en de Übermensch hierin spelen.
2. In het tweede uur gaan we nader in op de huidige en toekomstige AI en wat de kansen zijn dat een toekomstige AI daadwerkelijk de Übermensch wordt.
3. In het derde uur diepen we de relatie uit tussen hogere mensen en de AI als Übermensch.

Zoals altijd bij de bijeenkomsten van de Faculteit Wijsbegeerte gaat het ons om het filosoferen. Dat wil zeggen lezen, nadenken, stelling formuleren en discussiëren. Dat gaan we dan ook in dit geval doen. Idealiter lees je Aldus Sprak Zarathoestra van tevoren. Om dat makkelijker te maken sturen we je ook de bewerking van Joost van der Leij op, genaamd Ubercoach.

Logistieke details van deze bijeenkomst:

• Datum: 12-2-2024
• Tijden: 14 tot 17 uur
• Locatie: NLP.amsterdam, Binderij 7-L, 1185 ZH Amstelveen
• Tarief: 50 euro inc. 21% BTW
• Lesmateriaal: elke deelnemer krijgt een gratis exemplaar van “Ubercoach” ter waarde van 16,75  euro. Dit boek wordt van tevoren opgestuurd.

Wanneer je mee wilt doen, vul het onderstaande formulier in om je in te schrijven: